11 november, al of niet vergeten #2 Vanaf de Industrialisatie

In 11 november al of niet vergeten #1 Voor de Industrialisatie zijn wij verder ingegaan op de vrije dagen die de regering wenst te schrappen (zie Feestdagen, consumeren en besparen). In het vorige artikel keken wij naar belangrijke gebeurtenissen op die 315de dag van het jaar (316de dag in een schrikkeljaar) in de gregoriaanse kalender.

De Keizersconferentie van Carnuntum , het Vierde Concilie van Lateranen, de Strijd van Khotyn, de Tweede Osmaans-Poolse Oorlog met de ongunstige Vrede van Buczacz en het Beleg van Wenen kwamen voor het voetlicht. Wij konden zien dat toen al Heilige Allianties werden samengesteld.

Eveneens zagen wij hoe de Zuidelijke Nederlanden de voorkeur genoten van verscheidene mogendheden om in die Lage Landen hun oorlogen uit te vechten. Het gebied werd daarom soms ‘het slagveld van Europa’ genoemd.

De Vlaamse Velden of Flanders Fields zouden echter voor nog grotere gruweldaden in het hoofd van vele mensen over de gehele wereld gegrift worden.

Niet de Guldensporenslag of de Slag bij Waterloo zou het gebied dat onder België zou vallen op de wereldkaart brengen om nooit te vergeten.

De in de Nieuwe Wereld voor het eerst gevoerde industriële oorlog zou zijn navolging vinden in de oude wereld met de eerste Grote Oorlog waarbij bijna de gehele wereld zou betrokken geraken en de mijn, de mitrailleur, de tank en de massavernietigingswapens  de grote werktuigen werden om de slag te slaan die de de Honderdjarige Oorlog zou verbleken.

De 19de eeuw had naast de Staten in Noord Amerika ook een uitbreidingsvirus gebracht in Europa waarbij de kleine landen alle moeite van de wereld deden om alles toch nog in evenwicht te houden. Een reeks van nationale opheffingen vernieuwden de kaart van Europa maar verduisterde het machtsevenwicht. Ook al probeerde men de vrede te bewaren waren er regelmatig zulke wrijvingen die meerdere landen strijdlustig deden worden.

De zogenaamde wereldbeschavingen zouden zich zeer gaan verlagen.

Het kostenplaatje van de landen hun uitbreidingsdrang bracht hen dikwijls op de knieën.

Men had het tsaristisch Rusland dat gebukt ging onder de schulden van de Krimoorlog met het Ottomaanse Rijk.
Interne etnische spanningen brachten het Habsburgse Oostenrijk-Hongarije, dat  controle over de Balkan wenste te krijgen in moeilijkheden.

Europa moest ook tegen de machtsstrijd aankijken die er heerste tussen de kleinere Balkan-staten waaruit de Macedonische Kwestie voortvloeide. Duitsland, een koloniale laatkomer, wilde zoals de andere Europese koloniale mogendheden mondiale invloed hebben en overzeese gebieden controleren. Het zocht toenadering tot de Ottomaanse regering om zijn kolonialistische lusten te bevredigen.

***

Koloniale rivaliteit

De oplaaiende koloniale rivaliteit tussen Europese mogendheden vond haar neerslag in de zogenaamde Oosterse Kwestie waarbij de kolonialistische lusten van de Europese grootmachten in het Midden-Oosten bevredigd konden worden zonder het Ottomaanse Rijk te vernietigen.

Deze stond tot de Eerste Wereldoorlog hoog op de politieke agenda van bijna elke Europese hoofdstad. De kwestie kwam eigenlijk neer op een scramble for the East. De vraag was hoe de verschillende nationalistische ambities in de Balkan en; of hoe het Rijk op te delen zonder het machtsevenwicht in Europa te verstoren. Het niet op kunnen lossen van de ‘Oosterse Kwestie’ was in 1914 uiteindelijk mede-oorzaak van de ‘Grote Oorlog’.

Rivaliserende imperialistische ambities

Russische soldaten kijken neer op de, met lijken van Japanse soldaten, gevulde loopgraven, in Port Arthur, 1905

Om de Oostenrijks-Hongaarse agressie in de Balkan tegen te gaan, beloofde Rusland, dat de vernederende Russisch-Japanse Oorlog, “de eerste grote oorlog van de 20e eeuw” die voortkwam uit de rivaliserende imperialistische ambities van het Keizerrijk Rusland en het Japanse Keizerrijk voor Mantsjoerije en Korea, in 1905 had verloren, Servië militair te helpen indien binnengevallen. De 1882 Driedubbele Bond of Triple Alliancevan Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië had Rusland kwetsbaar gelaten en daarom ondertekende het de Anglo-Russische Conventie van 1907 met Groot-Brittannië om de bedreiging van de Driedubbele Bond tegen te gaan.

De financiële structuur van de Duitse staat, die de Reich regering weinig macht gaf om te belasten, betekende dat Duitsland zich zou ruïneren in een wapenwedloop. Generaal von Moltke werd als opvolger van Alfred von Schlieffen de Stafchef van het Leger aan de Duitse Keizerlijke Oorlogsraad van 8 december 1912 in Berlijn en wilde een algemene oorlog of een “preventieve oorlog” tegen Rusland in 1914. Hij kreeg ook de leiding van de Duitse operaties bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en droeg de verantwoordelijkheid voor het offensief tegen Frankrijk, volgens het door hem aanzienlijk gewijzigd Schlieffenplan.

Servië en Balkan Oorlogen

1911 Gräf & Stift open wagen waarin de aartshertog Ferdinand vermoord werd door Gavrilo Princip, aanleiding gevend tot Wereld Oorlog I - Militair Historisch Museum te Wenen

Bosnië en Herzegovina vormde een belangrijk onderdeel van het Servische streven om alle zuidelijke Slavische volkeren in één staat te verenigen. Rusland steunde het bijna bankroepte Servië in het streven naar één Balkanstaat. Toen de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand samen met zijn echtgenote, Sophie Chotek Gräfin von Chotova, hertogin von Hohenberg, een bezoek bracht aan Sarajevo, de hoofdstad van de Oostenrijk-Hongaarse provincie Bosnië en Herzegovina op 28 juni 1914, de verjaardag van de Slag op het Merelveld, zagen de Servische nationalisten hierin een regelrechte provocatie.
Nedeljko Čabrinović gooide een granaat in de open wagen maar Frans Ferdinand slaagde er in deze nog zelf op te pakken en weg te gooien.
De nog geen 21 jaar zijnde Gavrilo Princip die één van de drie Bosnisch-Servische studenten en lid van Mlada Bosna of Jong Bosnië en de Zwarte Hand of “Eenheid of de dood” was die de aanslag beraamd hadden, was verwonderd toen hij uit een bar kwam en de nog levende aartshertog zag. Princip sprong daarop op de treeplank van de wagen, trok zijn FN Model 1910–pistoolen schoot op de kroonprins en zijn vrouw, die snel overleed op 28 juni 1914.

Dit gebeuren ontlokte de idee om snel een einde aan het conflict te brengen door voor wat men hoopte dat Oostenrijk-Hongarije in een korte, makkelijk te winnen oorlog Servië snel kon verslaan. Men hoopte dat de Duitse garantie, alsmede de internationale antipathie tegen de Serviërs, andere landen ervan zou weerhouden in te grijpen.

Men offreerde op 23 juli een Habsburgs ultimatum, het zogeheten Juli-Ultimatum, aan het Koninkrijk Servië. Daarin werd als een van de punten gevraagd dat de Oostenrijkse officieren die onderzoek naar de moord deden ongehinderd toegang kregen tot het Servische grondgebied. Als Servië zou weigeren, zou dat oorlog betekenen. Van alle punten werd alleen dit laatste punt niet geaccepteerd. De hele wereld reageerde opgelucht omdat Servië het ultimatum slechts op één punt had geweigerd. Maar Oostenrijk-Hongarije wilde niet akkoord gaan en zag hierin een kans om Servië in een oorlog te vernederen. Het accepteerde deze weigering daarom niet, en verklaarde op 28 juli 1914, gesteund door Duitsland, de oorlog aan Servië.

Vorming van Allianties

Er werden verschillende allianties gevormd welke de gemoederen opzweepten, zodat binnen een paar weken de grootmachten in oorlog waren; via hun kolonies verspreidde het conflict zich gauw over de wereld om als Grote Oorlog of Eerste Wereldoorlog een lelijke smet te brengen op het moderne Europa.

De twee conflicterende allianties: de geallieerden (gecentreerd rond de Triple Entente van het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland) en de centralen (oorspronkelijk gecentreerd rond de Triple Alliantie van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië). Deze allianties reorganiseerden zichzelf (Italië vocht voor de geallieerden), en breidden uit naarmate er meer landen meededen met de oorlog.

Voorspeld door de profeet Daniël

Deze op 28 juli 1914 begonnen grote oorlog die al hoewel gecentreerd in Europa toch de gehele wereld in de ban nam werd een enorm grote verschrikking die reeds meerder eeuwen daarvoor aangekondigd was door de profeet Daniël. Zoals in de Bijbel voorspeld gingen natiën tegen natiën vechten en werd zo de eerste van de drie in de Bijbel besproken wereldoorlogen. Het kwam zo ver dat alle grootmachten van de wereld erbij betrokken werden.

Een gruwel over de mensheid

Het is belangrijk dat de mensheid eens in een jaar de tijd neemt om er bij stil te staan hoe uiteindelijk meer dan 70 miljoen militairen, waaronder 60 miljoen Europeanen werden gemobiliseerd om letterlijk in de modder te gaan kruipen in één van de grootste oorlogen in de geschiedenis.

Schotten in de loopgraven

Op een gruwelijke wijze vonden meer dan 9 miljoen soldaten de dood en werden miljoenen getekend voor heel hun leven. Velen daarvan konden door de opgelopen trauma’s zich niet meer in het burgerleven nestelen als voorheen. Hun hart en ziel waren voor goed gebroken. Dier noch mens werden gespaard in de grootste gruwel een mens onwaardig.

Canadese ambulanciers dragen gewonden door de Vlaamse Velden in 1915

Wat de eerste en tweede wereldoorlog wel op hun naam kunnen schrijven voor de vooruitgang is de enorme technische evolutie die in die perioden kon plaats grijpen.

Oorlogsverklaring

In het steunen van een Oostenrijkse oorlog met Servië, bekeek Duitsland, verenigd door verdrag met Oostenrijk-Hongarije, de Russische mobilisatie als een daad van oorlog tegen Oostenrijk-Hongarije en na karige waarschuwing verkondigde het de oorlog aan Rusland op 1 augustus, dat Frankrijk deed reageren overeenstemmend haar verdrag met Rusland. Duitsland viel snel het neutrale België binnen, het Verdrag van Londen uit 1839 negerend, om Parijs via de kortste mogelijke route te bereiken.

Het geruïneerde interieur van de Leuvense Bibliotheek, februari 1915

De oorlog begon dramatisch met veelomvattende veroveringen door de Duitsers die eerst met veel gemak door het “verkrachte België” en Frankrijk in route naar Parijs trokken, zoals zij 30 jaar later nog sneller zouden doen.
Maar al snel bracht de impasse een loopgravenoorlog en viel de beweging aan beide zijden weg om als het ware zich eindeloos af te spelen op de Vlaamse velden waar het overal grauw, vies en smerig was en men het bruinrood van het vele bloed kon opmerken met verder klaprozen die bij wijlen een poëtisch beeld gaven tussen alle ellende.

Dood als metgezel

Al snel ontaarde het geheel tot een grote propaganda oorlog waar de soldaten als kanonnenvoer overgeleverd werden en indien zij terug zouden lopen naar hun loopgraaf het vizier van de medesoldaten tegen hun gericht kregen. Het was ofwel de dood door de vijand of de dood door eigen volk bij terugtrekking.
Dood was een voortdurende metgezel voor die mannen die naar de Vlaamse contreien of de noordelijke streken van Frankrijk werden gestuurd. Zelfs wanneer geen overval of aanval tegen hen werd gelanceerd of zij zich niet moesten verdedigen tegen aanvallers van buitenaf, waren er de bruine en zwarte ratten, luizen en ander ongedierte in hun vertrekken en ziekte en verwondingen die hun teisterden. Het is geschat dat tot één derde van de Geallieerden slachtoffers op het Westelijke Front eigenlijk in de loopgraven voorkwamen; naast vijandverwondingen en bijtwonden van de bruine rat, door ziekte om het leven kwamen. De luizen veroorzaakten Loopgraven Koorts, een bijzonder pijnlijke ziekte die plotseling met strenge pijn begon en die door hoge koorts werd gevolgd. Herstel – weg van de geulen – nam tot twaalf weken in beslag. (Maar die luizen werden niet als de eigenlijke schuldige van Loopgraven Koorts geïdentificeerd tot in 1918). Verder was er nog de Loopgraven Voet waarbij door koude, nattigheid en ongezonde loopgravenvoorwaarden een schimmelinfectie van de voeten optrad. Het kon gangreneus worden en tot amputatie leiden.

In de gevechtsgebieden had men sectoren waar men voortdurende kanonsvuur kon horen en zien en waar willekeurig dood over de beide kampen werden gebracht. Later kwam er nog één van de vele verschrikkelijke bedenkingen van de mens bij, waarbij mosterdgas velen van het leven of gezicht beroofde.

Ingegraven op de Vlaamse Velden

Uitgeput hadden de Franse, Britse en Belgische troepen zich na de oprukking van de Duitsers op 12 oktober 1914 twee dagen later opgesteld achter de IJzer en de Ieperlee waar zij zich in spoedloopgraven hadden ingegraven onder de belofte van hun oversten spoedig naar huis terug te keren. Maar ook al konden zij hun tegenaanval tegen de Duitsers succesvol afslagen zouden zij daar uiteindelijk buiten alle verwachtingen nog zeer lang blijven.

Onderwaterzetting en Slag om de IJzer

Ramskappelle onder water gezet tijdens de Slag om de IJzer in de nacht van 28 op 29 oktober 1914

Onderzoeksrechter Feys had Kolonel Wielemans van het Belgisch hoofdkwartier gewezen op een oud plan voor inundatie dat toen aanleiding had gegeven tot het betalen van vergoedingen aan boeren. Het Belgische Leger zelf was vertrouwd met de militaire waarde van onderwaterzettingen die ook een onderdeel waren van de vesting Antwerpen. Op 21 oktober was reeds een deel van de polder Noord van de IJzer onder water gezet door aan het sluizencomplex van Nieuwpoort de verlaten van de Kreek van Nieuwendamme te openen en op 25 oktober 1914 gaf Koning Albert, de opperbevelhebber van het Belgische leger, de opdracht om de polder tussen de IJzer en de spoorweg Nieuwpoort-Diksmuide onder water te zetten. Zo laat men in de nacht van 28 op 29 oktober 1914 het zeewater krachtig stromen door de Veurne-Ambacht naar de Noordvaart en zo verspreiden door de sloten en grachten over de West Vlaamse polder. Het hele gebied rond de IJzer komt blank te staan en als het na de bezetting van Diksmuide door de Duitsers op 12 november 1914begint te sneeuwen kan iedereen zich slecht ingraven om verder stilzwijgend af te wachten.

Volgend op de slag om de IJzer in oktober, controleerden de Belgische strijdmachten een 35 km lengte van het Vlaamse gebied van België langs de kust, met hun front dat de IJzer rivier en het Ieperlee kanaal volgt, van Nieuwpoort naar Boesinghe.

Op 11 november 1914 vielen de Duitsers Ieper opnieuw via Menen aan en werden sommige Britse door de Pruis Garde binnengedrongen loopgraven in Ieper terug veroverd. Op diezelfde 11de november 1914 veroverden de de Britten ook Mons voor dageraad. Een jaar later was er een Russische overwinning aan Kemmern nabij de Golf van Riga en een Franse overwinning over de Bulgaren na drie dagen vechten van Gradsko tot Veles.

Stereoöptische prent die een glimps geeft van de verschrikking van de gewonde Belgen in een Antwerps Hospitaal - World War One stereoptic view card from Keystone View Company

Slag om Verdun

Op 11 november 1916, het jaar van de Slag om Verdun, een van de bloedigste veldslagen uit de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog en een symbool van Frans doorzettingsvermogen en offer, bombardeerden Britten de Duitsers op de Ancre en heroverden de Fransen het merendeel van Saillisel. Ook sloegen de Fransen er in om de Duitse aanval aan Deniecourt terug te drijven.
Tijdens de winter van 1916–17, waren Duitse luchttactieken verbeterd, een opleidingsschool geopend te Valenciennes en werden er betere vliegtuigen met tweelingvuurwapens voorgesteld.

Op 6 april 1917 kondigden de Verenigde Staten de oorlog tegen Duitsland aan.

De bewapeningsspiraal deed zijn werk. Chloor werd vervangen door het giftiger fosgeen en in juli 1917 werd – opnieuw rond Ieper – voor het eerst mosterdgas ingezet. Ook de Britten zetten het in en ondervonden bij hun eerste gebruik van chloorgas tijdens de slag bij Loos in september 1915 dat de wind ook wel eens kon draaien. Daarmee kwam het gas op de eigen stellingen terecht.

Vernietigend Gas

Een verschrikkelijk wapen werd door de Duitsers op 11 juli 1917 op de Messines kam, ten zuiden van Ieper ten tonele gebracht. Mosterdgas was zulk een machtig vernietigend wapen, gevreesd omdat men het niet hoorde aankomen en het relatief gemakkelijk door de beschermende kleding van die dagen heen drong en de huid helemaal aantastte. Na 24 uren kwamen grote blaren vol zitten met gele vloeistof en nog eens 24 uur later trad er pigmentatie en verschrikkelijke jeuk op. Naast de oogaandoeningen kwam na 4 dagen of meer eerst leukocytose op waarbij er heel veel witte bloedcellen worden gevormd met daarna leukopenie, een afname aan witte bloedcellen. Het was ook een aanhoudend middel dat tot enkele dagen rond een plaats kon blijven hangen welk het een bijkomende demoraliserende factor gaf voor de tegenstanders. Sommigen die dachten er eerst nog goed van af gekomen te zijn zouden later nog getroffen worden door kanker in de mondholte en het ademhalingsysteem en sekschromosoomverlies.
Dit was het begin van gas voor chemische oorlogvoering.

Herdenk de gruwel en doden - Oproep tot nooit meer oorlog - IJzermonument te Nieuwpoort - Beeldhouwer Pieter Braecke

Slag om Passendale

Zoals gewoonlijk in België regende het zwaar op de 11de november 1917, maar de vijandartillerie hield actief stand tegen nieuwe posities op de Passendale kam in de Derde Slag om Ieper, ook bekend als de Slag om Passendale (en internationaal bekend als Passchendaele), terwijl de Turken een nieuwe lijn van verdedigingsbedekking Jeruzalem en Hebron organiseerden. {Duitsers noemden Passchendaele “het geweldigste martelaarschap van de Oorlog”.} de gewenste doorbraak kon er neit geforceerd worden, waarvoor Sir Douglas Haig kreeg de schuld kreeg voor de zinloze aanval. Behalve de uitputting van het Duitse leger had de slag vooral negatieve effecten aan de zijde van de Entente. De nu gevormde saillant bij Passendale was eigenlijk onverdedigbaar en de Canadezen die haar gedurende de winter desalniettemin behielden, leden daarbij verschrikkelijke verliezen door Duits vuur. De meeste reserves waren toen verbruikt waardoor Haig op 20 november het succes van de tanks in de Slag om Kamerijk niet kon uitbuiten. De politici, van walging over de slachting vervuld, weigerden versterkingen naar het front in Vlaanderen te sturen waardoor het Britse leger erg kwetsbaar werd bij het Duitse voorjaarsoffensief. In april 1918 ging alle terreinwinst weer in korte tijd verloren in de Vierde Slag om Ieper.

Gestuurd naar het graf

De mannen die naar deze zinloze oorlog werden gestuurd óf door verplichting of vrijwillig, ontdekten spoedig dat dit geen kinderspel was en en zeker geen wereld waarvan zij zouden kunnen houden om er aanwezig te zijn. Snel kwamen zij tot de ontdekking dat dit geen leven was en dat zij nooit meer zouden kiezen om er deel van uit te maken. Maar eenmaal naar de Vlaamse Velden of Flanders Fields gestuurd was er geen weg terug naar de vredevolle wereld, behalve naar de ‘hemel‘, de plaats van het nietswezen, het dood zijn en het terug keren tot stof, al of niet begraven in een degelijk persoonlijk of massagraf.

Één derde van Geallieerden slachtoffers op het Westelijke Front werd eigenlijk in de geulen of loopgraven veroorzaakt door geweerschoten, kanonschoten, wonden, en plagen van ziekten. Bruine en zwarte ratten, kikkers, naakte slakken, gehoornde kevers en luizen begeleidden de mannen die waden, met schimmelinfectie van de voeten, in het slijk en probeerden een droge plaats te vinden om te rusten terwijl het vreselijke geluid alsmaar door ging en hen bijna gek maakte. Vele mannen verkozen om hun hoofden volledig kaal te scheren om nog een heersende plaag te vermijden: neten.

Vandaag kunnen wij ons de geur niet voorstellen dat die soldaten moesten verdragen. Zij konden geen gepaste hygiëne hebben en werden geconfronteerd met overstromende latrines welke een aanhoudende stank veroorzaakten aangevuld met de nare geur van de vele lijken die her en der lagen te rotten met duizenden. Bijvoorbeeld, ongeveer 200.000 mannen werden op de Somme slagvelden gedood, waarvan vele in ondiepe graven werden gelegd. De loopgraven zouden ook naar creosol ruiken of chloride van kalk, waarbij de voortdurende bedreiging van ziekte en infectie voorkwam. Voeg aan deze de geur van cordiet, de aanhoudende geur van gifgas toe, rottende zandzakken, stilstaand slijk, sigarettenrook en de geur van het koken van voedsel en fermenterend keuken afval … doch de mannen werden het gewoon, terwijl het grondig bezoekers voor de eerste keer aan het front overviel. {Leven in de Geulen of ‘Life in the Trenches’, Michael Duffy}

De ommekeer

De 1917 revolutie schudde ook Duitsland door elkaar en met het vredesverdrag van Brest-Litovsk kwam er een einde van de deelname aan de Eerste Wereldoorlog voor de bolsjewistische RSFSR (de communistisch-Russische staat na de val van de Voorlopige Regering). Hierdoor kreeg Duitsland manschappen vrij om in te zetten tegen de westelijke geallieerden.

Vervolgens kwam er op 29 september 1918 de Bulgaarse wapenstilstand. Een Duitse aantekening verstuurd in de nacht van 3-4 oktober, verzocht de 28ste President van de Verenigde Staten, Woodrow Wilson een wapenstilstand en onderhandelingen op grond van Wilson’s eigen vroegere officiële uitspraken. Na sommige verdere aantekeningen nam Wilson persoonlijke controle over de onderhandelingen met Duitsland en eiste dat Duitsland onbekwaam zou worden gemaakt voor het vernieuwen van vijandelijkheden.

Erich Friedrich Wilhelm Ludendorff Duitse nationalistische leider en Majoor-generaal, overwinnaar van Liège en van de Strijd van Tannenberg en hoofdmanager van de Duitse oorlogsinspanning, zag het voorstel van Wilson naar een wapenstilstand als een vraag naar onvoorwaardelijke overgave en zou daarom verder weerstand bieden. Maar op 26 oktober werd hij door de Keizer verzocht af te treden, op het advies van Prins Max.

IJveren voor een einde

De bondgenoten wilden eerst het tweede van de Veertien Punten niet onderschrijven, betreft de vrijheid van de zeeën en zij wilden “compensatie … Voor schade die aan de burgerbevolking is gedaan … en hun eigendom door de agressie van Duitsland”.

De Sociaal-Democraten van de Reichstag trokken hun steun van Prins Max zijn regering terug om vrij te zijn om tegen de communisten voor het leiderschap van de revolutie te wedijveren. Terwijl William II, aan de Belgische bron en badplaats Spa, zich nog steeds afvroeg of hij zijn keizerlijke Duitse titel kon opgeven maar nog Koning van Pruisen kon blijven, verkondigde Prins Max in Berlijn op 9 november 1918, op zijn eigen initiatief, het aftreden en afstandneming van beide titels van William. Prins Max overhandigde dan zijn macht als kanselier aan Friedrich Ebert, een Meerderheids Sociaal-Democraat, die een voorlopige regering vormde. Een lid van deze regering, Phil­ipp Scheidemann, verkondigde haastig een republiek. Op 10 november nam William II zijn toevlucht tot het neutrale Nederland.

Wapenstilstand Dag

Wapenstilstand ondertekening te Rethondes

In hun spoorwegrijtuig aan Rethondes pre­senteerden de Bondgenoten hun voorwaarden voor wapenstilstand: Duitsland moest België, Frankrijk, Elzas-Lotharingen en alle linkerkades van de Rijn evacueren;  de rechteroever van de Rijn neutraliseren tussen Nederland en Zwitserland; een overgave aankondigen in Oost-Afrika en haar troepen wegtrekken tot de vooroorlogse grens in Oost-Europa; de verdragen van Brest-Litovsk en van Boekarest annuleren; en een grote hoeveelheid van oorlogsmaterieel en hun rijdende voorraad overhandigen aan de Bondgenoten. Aan de andere kant kon de blokkade van Duitsland door de Bondgenoten verder gaan.

Pleitend voor het gevaar van Bolsjewisme in een staat op de rand van instorting, verkreeg de Duitse delegatie een matiging van deze voorwaarden: een suggestie dat de blokkade verminderd kon worden. Zo ook een vermindering in de hoeveelheid wapens die zou moeten overgeleverd worden en toestemming voor de Duitse machten om voorlopig in Oost-Europa te blijven.

De Duitsers mochten het langer uitgehouden hebben om meer concessies te verkrijgen indien het feit van revolutie op hun huisfront met de dreiging van een nieuwe slag van het westen er niet aan gekoppeld was. Hoewel de Bondgenoten hun algemene convergentie op de noordelijke sectoren van het front op 1 november min of meer tot een stilstand was gekomen op een lijn vervat van Pont-a-Mousson door Sedan lopend; Mezieres en Mons tot Gent, had Foch, nu een Franco-U. S. macht van 28 divisies en 600 tanks in het zuiden klaargemaakt om door te stoten tot Metz in noordoostelijk Lotharingen en de Antwerpen-Meuse lijn waarop de Duitsers hun de­fensie was berekend.

Op 11 november tegen 11 uur ‘s morgens 1918, werd het Wapenstilstand document te Rethondes ondertekend.

Dit moment van 11.11.11 werd genomen om zich er aan te herinneren welk een gruwel de oorlog tot de mensen bracht. Het zou symbolisch moeten blijven bestaan wegens de vreselijke natuur van oorlogen en de vele slachtoffers.

Dodelijk conflict in wereldgeschiedenis

Ossuaire de Douaumont: Hjir rêste fjouwerhûnderttûzend deade soldaten. Nee, gjin plak om te laitsjen is dit Gjin plak om de mûle iepen te dwaan oer it grutte, kristlike Europa. Is dat hjir net stoarn? leit it hjir net begroeven yn dit skriklik Ossuaire? 1984

Van de Verenigde en Geassocieerde machten werden meer dan 42.000.000 mannen in de eerste Wereldoorlog gemobiliseerd en meer dan 5.000.000 levens verloren (Rusland en Frankrijk droegen samen 3.000.000 doden bij). De Centrale Machten, met Turkije en Bulgarije, mobiliseerden bijna 23.000.000 en verloren bijna 3.400.000 levens (Duitsland en Oostenrijk-Hongarije samen bijna 3,000,000).
De rechtstreeks oorlogskost van de Verenigde en Geassocieerde machten is geschat op ongeveer V.S. $145.388.000.000 (inclusief V.S., Britten en Franse leningen van $19.697.000.000 naar ander uitdagers); die van de andere zijde, aan V.S. $63.018.000.000 (inclusief Duitse leningen van $2,375,000,000). Deze cijfers houden geen rekening van het aantal gewond­e strijders (meer dan 21.000.000 tesamen) of van de indirecte kosten van de oorlog, die bijna $30,­000 000 000 voor eigendomverliezen op land omvatte, $6.800.000 voor verloren schepen en vrachten, $45.000.000 voor verlies van productie, $1.750.000 voor verliezen aan de neutralen en $1.000.000.000 voor oorlogssteun. {Encyclopedie Britannica, Macropaedia, Vol 19p 966, 1973/80}

Verdrag van Versailles

In 1919 ging Wilson naar Parijs om de Bond van Naties te creëren en het Verdrag van Versailles te modelleren, met speciale aandacht op het creëren van nieuwe naties uit de verdwenen rijken.

Herdenkingsdag

Heden zijn er politici die geen monument of herinnering willen voor alle mensen die in de vele gevechten stierven. Het is waar dat in de wereld van de doden niemand wordt herinnerd; niemand kan die mensen daar loven, maar wij kunnen op aarde zouden hen moeten blijven herinneren.

“(6:6) Want doden noemen uw naam niet meer! Wie in het dodenrijk kan u nog loven?” (Psalmen 6:5 NBV)

Wij kunnen niet spreken met hen die hun leven gaven en zij kunnen niet communiceren met ons, omdat zij terugkeerden naar de aarde of stof werden en zo tot niets zijn geworden. Tenslotte verwacht eenieder van ons hetzelfde lot als mensen en dieren gelijk. Iedereen moet sterven vroeg of laat, maar niet iedereen doet dat op dezelfde wijze.

Hoewel alle schepsels in hun leven op een een punt zullen komen waar zij het einde van het “wezen” zullen moeten aandurven. Voor ieder van ons komt eens dat ogenblik dat wij de dood in de ogen zullen moeten kijken. Ook dan zullen wij het einde van het ‘zijn’ onder ogen moeten kijken. Maar de wijze waarop is belangrijk. Daar moeten wij voor zorgen dat iedereen dat op een waardige manier kan doen.

Zo vele mensen moesten het einde van hun leven op zulk een verschrikkelijke manier ondergaan, welke niet waardig is voor een mens noch voor een dier. Een mens is niet beter af dan een dier, omdat leven in het einde geen betekenis voor beide heeft. Voor beide zal het einde van het leven betekenen dat het gedaan is met het ‘zijn’ en dat hun leven verder geen betekenis meer zal hebben voor hen. Beiden gaan naar dezelfde plaats — het stof. Zij beide kwamen van het niets of het stof; zij beide zullen er terug naar gaan.

“want de mensen en de dieren treft hetzelfde lot. Zoals een dier sterft, zo sterft ook een mens; ze delen in dezelfde adem. Dat is hun beider lot. Een mens is niet beter af dan een dier, want alles is leegte. Alles gaat naar dezelfde plaats, alles is uit stof ontstaan en alles keert terug tot stof.” (Prediker 3:19-20 NBV)

“Wie nog in leven zijn, weten tenminste dat ze moeten sterven, maar de doden weten niets. Er is niets meer dat hun loont, want ze zijn vergeten. Hun liefde en hun haat, alle hartstocht die ze ooit hebben gehad, ging allang verloren. Ze nemen nooit meer deel aan alles wat gebeurt onder de zon. Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan. Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven. Het bestaan is leeg en vluchtig en je zwoegt en zwoegt onder de zon, dus geniet op elke dag. Het is het loon dat God je heeft gegeven. Doe wat je hand te doen vindt. Doe het met volle inzet, want er zijn geen daden en gedachten, geen kennis en geen wijsheid in het dodenrijk. Daar ben je altijd naar op weg.” (Prediker 9:5-10 NBV)

Ook al kunnen doden niets meer doen en kunnen wij niets meer doen voor hen, is het niet slecht om toch hun daden en de verschrikkingen op te nemen in onze herinnering. Het nadenken over leven, levenswandel en dood is iets dat wij als mensen moeten doen, daar wij gebonden zijn aan het leven en de dood.

Elk tragisch moment in het leven kan daar voor aangegrepen worden, maar het is niet slecht om een algemene dag van rouw te hebben of een herinneringsdag.

Een Neutrale Herinneringsdag

Verenigingen van oudstrijders en civielarbeiders herdenken de wapenstilstand van de eerste wereldoorlog

Om de Wapenstilstand Dag 11 november te nemen om alle doden van voorgaande veldslagen te herinneren is goed omdat het een civiele dag is, zodat het geen kwestie van godsdienst kan zijn. Welke godsdienst men aanhoudt of men atheïst is zal de ondertekeningsdag van het vredesverdrag moeten herinnerd worden, omdat het niet enkel het einde van die verschrikkelijke oorlog was, maar omdat het ook het zaad voor de tweede Wereldoorlog was. De zaden van moeilijkheden werden voor de volgende 20 jaren namelijk in die artikelen van het Verdrag van Versailles gegoten welke Duitsland op de knieën bracht maar ook duidelijk helemaal versmachtte en duidelijk gronden gaf om er zich tegen te verzetten.

Vooral als gevolg van de grote technologische vooruitgang in vuurkracht zonder overeenkomstige ontwikkelingen in mobiliteit was het op vijf na het dodelijkste conflict in de wereldgeschiedenis, dat vervolgens de weg vrijmaakte voor politieke veranderingen zoals revoluties in de betrokken landen.

Op de slachtvelden had men er meer dan genoeg van en wenste men een duidelijk signaal te geven aan de buitenwereld dat er geen oorlog meer mocht komen.

Vrede en vorming van staten is echter een reden waarom wij beter 11 november houden om even stil te staan bij het leven, want ook al zijn er bijna geen overlevenden van de eerste grote strijd over de gehele wereld, kunnen wij best de mensen er doen aan herinneren welk een gruwel er op hun af kan komen indien zij niet opletten.

Nooit meer oorlog

“Neen aan de oorlog” en “Nooit meer oorlog” was de oproep die men overal kon horen na de eerste Wereld oorlog. In België werd hiervoor het IJzermonument opgericht aan de Iepersluis in Nieuwpoort in 1930. Een pacifistische en christelijke beweging werd opgericht om  dezen die overleden waren in de strijd te blijven herinneren. Zij mochten niet vergeten worden en volgende generaties moesten gewaarschuwd worden voor het gevaar dat een oorlog kan brengen.

Vlak bij de Iepersluis in Nieuwpoort werd in 1930 een monument opgericht, ontworpen door de Belgische beeldhouwer Pieter Braecke.

In dat zelfde Vlaanderen kan men een museum vinden van 22 verdiepingen, waar men geprobeerd heeft om die gruwel van oorlog te laten voelen en om via de beschrijving en uitbeelding van de geschiedenis van beide wereldoorlogen, de Vlaamse Beweging en de Vlaamse Ontvoogding een beeld te scheppen waar de Vlaming staat maar ook wat er met de mens kan gebeuren indien er ongelijkheid heerst en wapens worden opgenomen om gebied te veroveren.

Het monument van de IJzertoren staat voor vrede, vrijheid en verdraagzaamheid en wij zouden daar best regelmatig aan denken en best hiervoor ook een dag voor kunnen uittrekken om mensen te mobiliseren en te doen stilstaan bij het belang van Vrede.

22 verdiepingen tellende museum over 'Oorlog - Vrede - Vlaamse Ontvoogding' - Ijzertoren en Ijzermonument Diksmuide

+

Engelse versie / English version: 11 November, a day to remember #2 From the Industrialisation

Aansluitend: 1914 – 2014 preparations + Parade’s End and Saint Flora Castle

Aanbevolen: de prachtige uitvoerige website van Michael Duffy: First World War com

Lees ook:

Duitse opmars door België tijdens de Eerste Wereldoorlog

Bel-Memorial Site ter nagedachtenis van degenen die hun leven voor hun land gegeven hebben
ter herinnering van alle Belgische slachtoffers van conflicten.

Een hel in de modder

++

In volgende artikelen ga ik in op die herinnering die binnen twee jaar haar hoogtepunt zal bereiken en ook enkele films het voetlicht zal laten zien, waarbij ‘Oorlogspaard’ of ‘War Horse’ een mooi begin maakte met schitterende vertolkingen, maar wel een beetje met een te veel aan Amerikaans Romantisme.

Lees ook:

Een gedicht om de vele slachtoffers te herinneren In Vlaandern waar vele Klaprozen blazen tussen de vele kruisen

De kollebloemen van Vlaanderen

Vlaanderens hart bloedt in zijn kollebloemen open,
tussen de kruisjes door, die, rij naast rij geplant,
het simpel teeken zijn, waaronder wij steeds hoopen,
dat onze milde dood de vree werd voor dit land.

Bij rooden dagerad volgden wij in het blauwe
den zoeten leeuwerik, wiens jubel werd gestoord
door schroot en vloek en klacht. Tot men ons kwam houwen
en op dit Vlaamsche veld ons streven werd gesmoord.

Gij, die nu na ons leeft, wij reiken u de toortsen,
verheft ze naar het licht, elk roepe een nieuwen held:
verbreekt gij onze trouw, dan wordt in wreedste koortsen
ons ‘t heilig verbod te slapen in dit veld:
in elken kollebloem zouden wij blijvend bloeden!
In Vlaanderens velden

Bron: Wikipedia

***

The making of ‘In Flanders Fields’
‘In Flanders Fields’ may be the most famous poem of the Great War — sometimes only the first two verses are cited or printed. This is not just because of the lack of quality in the third verse, but also because this last verse speaks of an unending quarrel with the foe. And if one thing became clear during the Great War it was this: there was no quarrel between the soldiers (except maybe in the heat of a fight). The quarrel existed mainly in the minds of stupid politicians and generals who mostly never experienced the horror of the battlefield.
+
This is how Morrison (a former Ottawa newspaper editor) described the scene:

“This poem was literally born of fire and blood during the hottest phase of the second battle of Ypres. My headquarters were in a trench on the top of the bank of the Ypres Canal, and John had his dressing station in a hole dug in the foot of the bank. During periods in the battle men who were shot actually rolled down the bank into his dressing station.
Along from us a few hundred yards was the headquarters of a regiment, and many times during the sixteen days of battle, he and I watched them burying their dead whenever there was a lull. Thus the crosses, row on row, grew into a good-sized cemetery.
Just as he describes, we often heard in the mornings the larks singing high in the air, between the crash of the shell and the reports of the guns in the battery just beside us.
I have a letter from him in which he mentions having written the poem to pass away the time between the arrival of batches of wounded, and partly as an experiment with several varieties of poetic metre.”

The poem (initially called We shall not sleep) was very nearly not published. Dissatisfied with it, McCrae tossed the poem away, but Morrison retrieved it and sent it to newspapers in England.

In Flanders Fields – John Alexander McCRAE Gedicht “In Flanders Fields” en biografie van John A. McCRAE

Gedicht “In Flanders Fields” en biografie van John A. McCRAE

+++

Aanverwant:

• De Guldensporenslag
• Nooit geen oorlog meer…?
• Wapens van onze oorlogsvoering
• Hoe omgaan met Geweld
• Newsweek vraagt zich af of wij nog onwetend willen houden
• De Wederkomst en de eindtijd #6 De Dagen van Noach en Lot
• Religion, fundamentalism and murder
• How to Live Nonviolently
• Newsweek asks: How ignorant are you?
• Turkey vs. Israël