Manifest tot protestantse kerk

Vorige maanden zag een Manifest voor de Katholieke Kerk het levenslicht en nu staat een Manifest voor de Protestantse Kerk voor de deur.

De Zwijndrechtse voorganger Van Herwijnen, die theologie in studeerde Kampen en Apeldoorn en predikant in Bergentheim (1984), Kampen (1989), Haarlem (1997) en Zwijndrecht (2004) was  promoveerde op 20 april 2010 aan de Universiteit van Pretoria (Zuid-Afrika) tot doctor in de theologie met het proefschrift ”Rentree van de Profetie”. Deze week gaat hij wegens het bereiken van de leeftijd van 65 jaar met emeritaat, maar wenste toch nog even zijn grieven te uiten met de gang van zaken in de PKN. Hij publiceerde op 31 januari een manifest, dat bijna zeventig pagina’s telt. Het boekwerkje, met de titel ”Manifest voor de PKN – Gods vijf vergeten geboden”, is een persoonlijk initiatief van dr. Van Herwijnen. Het wordt verstuurd naar predikanten en 2200 gemeenten in de Protestantse Kerk in Nederland.

Niet enkel in België is er een probleem hoe gelovigen omgaan met God en gebod en hun geloofsgemeenschap. Van Herwijnen is ook verontrust over de wijze waarop Nederlanders omgaan met hun geloof in God. Hij ziet om zich heen dat veel mensen zeggen nog wel te geloven, maar daarvoor de kerk niet meer nodig hebben. „Wij leven zo langzamerhand in een cultuur die God niet eens mist.”

Dat is zo wat de algemene trend die wij in de westelijke helft van Europa aantreffen, dat mensen beweren geen nood te hebben aan een kerkgemeenschap en zelf thuis wel hun geloof kunnen onderhouden. Al hoewel … in Nederland en Engeland kan men nog een bepaalde traditie vinden van Bijbel lezen, maar in België en Frankrijk is zulk een Bijbellezen ver te zoeken en Bijbelstudie nog verder. In de Katholieke Kerk is het helemaal niet de gewoonte om de Bijbel ter hand te nemen. Men luistert in de kerk meestal naar enkele fragmenten, een paar versregels uit het Nieuwe Testament en dat is het zo wat van die 66 Boekdelen die samen de Heilige Schrift uitmaken. In weinig huisgezinnen in België zal men de Bestseller aller tijden in de huiskamer kunnen aantreffen.

Een omstreden boek geschreven door een dominee die beweert dat theologen en dominees beter geloven door te weten dat God niet bestaat

Zoals er in de RKK (Rooms Katholieke Kerk) weinig over het Woord van God wordt gesproken wordt dat in Nederland ook alom minder in de standaard kerken.  Ook in dat licht baart het de protestantse voorganger zorgen hoe de discussie over het spreken over God in de Protestantse Kerk Nederland (PKN) verloopt. Dr. Van Herwijnen meent onder meer dat de Middelburgse predikant ds. Klaas Hendrikse zaken uitdraagt die „helemaal haaks staan op wat de Bijbel zelf zegt over God en op de waarheid van de Schrift en op wat de belijdenisgeschriften zeggen over het gezag van de Bijbel.” Het waren zijn onthullingen in 2006 in verschillende media, waaronder het Algemeen Dagblad, Trouw en de Volkskrant, waarin hij aangaf niet te geloven dat God bestaat (Geloven in een God die niet bestaat. Manifest van een atheïstische dominee, druk 2007). Maar in dat opzicht is hij niet de enige theoloog die zo iets uitte. Die uitspraken bezorgde hem landelijke bekendheid als ‘de atheïstische dominee’. Binnen de PKN maar ook daarbuiten zorgden zijn opmerkingen voor veel ophef. De synode van de PKN nam in 2010 een rapport aan – in reactie op Hendrikse – waarin gesteld werd dat er in de kerk ruimte is voor verschillende opvattingen, maar dat niet alles over God kon worden gezegd. Het Nederlands Dagblad stelde bij het verschijnen van het tweede boek “Wie het eerste boek van Hendrikse, ‘Geloven in een God die niet bestaat’ gelezen heeft, zal niet verbaasd zijn over het tweede, ‘God bestaat niet en Jezus is zijn Zoon’. ” In amper tweehonderd bladzijden wil hij enkele grote intellectuele vraagstukken van de wereldgeschiedenis oplossen.

Gereformeerde dominee Klaas Hendrikse uit Middelburg

Als meritus-predikant M. J. Anrtzen de vraag openbaar stelt “Wat moeten verontrusten doen die in hun kerken ernstige dwalingen opmerken?” zou men denken dat zij hierop moeten reageren en die dwaalleer moeten wegkrijgen. De vraag: “Is het nog mogelijk dat de plurale Protestantse Kerk in Nederland (PKN) ‘nee’ zegt tegen bepaalde opvattingen?” lag sinds de eerste publicatie van de Middelburgse predikant Klaas Hendrikse in 2007 op tafel. Scriba dr. Arjan Plaisier van de Protestantse Kerk in Nederland vindt daarom ook dat iemand met een atheïstische overtuiging zoals ds. Klaas Hendrikse zichzelf buiten de kerk zet. Men kan zich de vraag stellen of de Zeelandse atheïstische dominee de mosterd bij de Belgische geestelijken had gehaald.

Hendrikse houdt er een vreemde mening op na. Volgens hem zijn veel mensen  grootgebracht met de idee dat geloven in God min of meer automatisch betekent dat je ook gelooft dat God bestaat. Toch hebben de meeste mensen het geloof in dat ‘bestaan’ allang losgelaten, of twijfelen ze eraan. Klaas Hendrikse neemt het voor hen op. Zijn boodschap is dat je niet hoeft te geloven dat God bestaat om in God te kunnen geloven. Voor hem is de overtuiging dat God niet bestaat zelfs een voorwaarde om het beroep van predikant te kunnen uitoefenen. In zijn eerste boek tracht hij hij orde te scheppen in de spraakverwarring rond termen als bestaan, atheïsme, geloven en God. Met de bijbel in de hand laat hij zien hoe het ooit is begonnen en hoe het nog steeds gaat: “God bestáát niet, maar ‘trekt mee met mensen die onderweg zijn’. Zonder mensen is God nergens.” zegt hij.

Hoewel dr. Van Herwijnen met waardering spreekt over diverse personen en organisaties in de kerk die stelling namen tegen het gedachtegoed van ds. Hendrikse, vraag hij zich af of de generale synode van de Protestantse Kerk niet heeft gefaald. „Terecht zegt de Gereformeerde Bond dat ds. Hendrikse alsnog uit het ambt gezet moet worden. Terecht zegt hijzelf dat de kerk dat om zijn eerste boek al had moeten doen.”

In ”Gods vijf vergeten geboden” stelt dr. Van Herwijnen aan de orde hoe de kerk heeft geopereerd als het gaat om het geloven in en spreken over God, het handhaven van de rustdag, euthanasie en abortus, het huwelijk en Israël.

Dr. Van Herwijnen werkt deze thema’s uit aan de hand van de Tien Geboden. „Wij leven zo langzamerhand in een cultuur die God niet eens mist; de kerk moet daarom een helder geluid laten horen in de samenleving.”

Warmond, kerk - Foto Michiel Verbeeck

Volgens Van Herwijnen wordt er veel te licht omgesprongen met Gods inzettingen. „De wereldgelijkvormigheid in de kerk neemt steeds duidelijkere vormen aan. Maar de wereld heeft niets met God, en de inbreng van de kerk in de wereld is miniem. Onze tijd kenmerkt zich het best door te stellen dat je nog wel christen mag zijn, binnenskamers, maar daarbuiten mag je het steeds minder praktiseren, zoals de rustdag.” De predikant bepleit om die reden een herbezinning op de betekenis van Gods geboden voor het leven van vandaag, onder meer op het gebied van de zondagsrust.

Als wij rondom kijken hoe de mensen zich gedragen onder elkaar en al te los omgaan met verhoudingen en seks, kon het niet anders dan dat dit onderwerp ook ter sprake moest komen in het manifest.

Als derde punt van verontrusting spreekt dr. Van Herwijnen over verschuivingen die hij signaleert op het terrein van euthanasie en abortus. Bij euthanasie is er volgens hem sprake van een ontwikkeling waardoor actieve levensbeëindiging als normaal gezien gaat worden, ook bij wilsonbekwamen. En abortus, in de jaren ’70 gelegitimeerd vanuit de noodsituatie van de vrouw, is een verworvenheid van de luxe samenleving geworden, aldus de predikant.

De verseksualisering van de samenleving zorgt ervoor dat enerzijds zeer makkelijk wordt overgegaan tot abortus bij een onbedoelde zwangerschap, terwijl anderzijds de mogelijkheden op dit gebied nieuwe spanningen oproepen. Dr. Van Herwijnen doelt onder meer op conflicten tussen aanstaande ouders als één van beiden het ongeboren kind niet wenst. Ook noemt hij de problematiek rond het in een laat stadium afbreken van een zwangerschap, soms om relatief kleine afwijkingen bij het ongeboren kind.

Als men tot de verhoudingen komt tussen mensen kan men opmerken dat velen reeds een seksuele verhouding hebben voor zij in de echt treden en dat velen al meerdere jaren samenwonen, zelfs al kinderen nemen, vooraleer in de huwelijksboot te stappen.
Daarom vraagt hij in het vierde hoofdstuk in het manifest aandacht voor het huwelijk, als een door God gegeven inzetting. Volgens dr. Van Herwijnen is de kennis van velen, ook in de kerk, op dit punt minimaal geworden. In de samenleving ziet hij een tendens om het huwelijk als samenlevingsvorm te ontdoen van haar unieke karakter. Ook komen echtscheidingen onder christenen steeds vaker voor, ondanks dat God dit in de Bijbel verbiedt volgens hem.

De auteur richt zich specifiek op jongeren en adviseert hen te staan naar geestelijk leven. Ouders én de kerk doen er volgens de predikant goed aan om praktische beletselen die jongeren in de weg staan om te trouwen, zoveel mogelijk uit de weg te ruimen. Daarnaast gaat hij in op vragen rondom de positie van homoseksuele christenen in de kerk.

Ten slotte vraagt dr. Van Herwijnen aandacht voor de positie van Israël. Hij bepleit een respectvolle benadering van het Joodse volk maar vind toch dat deze gericht moet zijn op het jaloers maken van Gods volk op Jezus Christus, de Messias. (?)

„We zijn als christenen te veel op de wereld gaan lijken. Niet dat ik mensen buiten de kerk afschrijf. We hebben een Woord, juist voor de wereld. Maar ik doel erop dat we in leer en leven moeten laten zien dat we naar Gods Woord willen handelen. Dan heb ik het niet over allerlei bijzaken, maar licht er vijf punten uit die te relateren zijn aan de Tien Geboden.”

Op de vraag “Wat wilt u bereiken met dit manifest?” antwoord hij: „Ik zie het als het leggen van een 
steen in de rivier, en doe dat met de hoop dat de stroom daardoor anders gaat lopen. Mijn manifest is een herderlijk schrijven, liefde­vol, zoals een vader tot zijn kinderen spreekt.”

„Als je standpunten vanuit de Bijbel beargumenteert, zul je altijd hebben dat de een roept: Hosanna, en de ander: Kruisig hem. Dat zie je in de Nederlandse samenleving keer op keer als iemand op grond van de Bijbel ergens een mening over geeft. Daarom wil ik niet meer en niet minder dan mijn stem laten horen. Het is een persoonlijk initiatief, maar dankzij hulp van anderen kan ik het manifest naar 2200 kerkenraden sturen. Ik hoop dat dat een verandering van onderaf in de kerk bewerkstelligt.”

Hij hoopt dat er een hernieuwd geestelijk leven kan optreden. “Dat mensen vol worden van de Heer. Als je dat niet bent, preek je alleen nog lieve vrede. Maar Jeremia zegt: Ze preken vrede, vrede, terwijl er geen vrede is. Of zo’n geestelijke verandering enkel mensenwerk is? We moeten onze zaligheid werken met vreze en beven. Maar het is God die het allebei in ons werkt.”

+

Lees ook:

1. Manifest Gelovigen nemen het woord
2. Een Manifest voor Gelovigen
3. het Manifest: Gelovigen nemen het woord
4. Manifest: [On-]Gelovigen nemen het woord
5. Doorsnee Nederlander steunt atheïstische dominee
6. ds. Klaas Hendrikse te gast bij de oecumenische gespreksgroep
   

   Klaas Hendrikse, vrijzinnig predikant uit Middelburg en Zierikzee, op uitnodiging van de oecumenische gespreksgroep Hansweert-Schore in de consistorie van de Protestantse kerk in Hansweert

   De visie op de toekomst van de kerk is volgens ds Hendrikse niet rooskleurig. Volgens de predikant komt dat omdat de kerk niet de taal spreekt van deze tijd. Jongeren in de kerk hebben er niks te zoeken en…. ik geef ze nog gelijk ook.
   Als ik eens een jong stel in de kerk zie, dan hebben zij zich vergist of ze willen gaan trouwen, aldus de Middelburgse predikant. Er moet naar mijn mening snel wat gebeuren, want de PKN verliest per maand vele leden!

7. Kerk in beweging – Debat Klaas Hendrikse – Gijsbert van den Brink.
   Waar Jan Roeleveld reageert met: “God gebeurt. Maar wat nou als daar weinig van te zien is.. Dan gaan wij steeds menselijker over Hem denken. Feitelijk is misschien Klaas Hendrikse die hier een eigen beeld van God schept omdat hij de verhalen die mensen er over geschreven heeft, reduceert tot ervaringen? ”
   Lisette zegt”Eindelijk durft iemand als Klaas Hendrikse te zeggen wat ze als theologen geleerd is. ” en denkt dat de kerk al eeuwen zand in de ogen heeft gestrooid.
   Daar moet ik op zeggen dat in vele theologische hogescholen meer de geschriften van mensen wordt bestudeerd dan de Heilige Schrift, het Woord van God, en dat men steeds van de menselijke doctrines uitgaat die de studenten moeten volgen en aannemen of anders krijgen zij hun titel niet.
   Ton Mons schreef: “Hoe kan deze Klaas Hendrikse zich een “dienaar des Woords” noemen ? A servant of the Lord ? Helemaal niet ! Hier wordt zijn gehoor zand in de ogen gegooid en wordt het letterlijk met een kluitje het riet ingestuurd. Spreekt Christus niet van: In die dagen zullen er valse profeten opstaan en hun dwaalleer verkondigen ” ?
   Wat geeft deze man iemand mee die op sterven ligt? Het heeft alles weg van:New Age- theorieen. Laten we bidden voor deze man om tot bekering te komen.”
8. Strip: Klaas Hendrikse bestaat niet
9. Lekker zweven met vrijzinnige boomknuffelaars
   Het vrijzinnige smaldeel van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) heeft een eigen nota geschreven over God, in reactie op het stuk ‘Spreken over God‘, dat in 2010 na lang beraad door de PKN werd vrijgegeven. Dat rapport was op zijn beurt een reactie op het boek ‘Geloven in een God die niet bestaat‘ van de atheïstische dominee Klaas Hendrikse. Zo is de cirkel weer rond, zou je denken, maar het vrijzinnige alternatief stelt teleur.

10. Predikant richt zich met manifest tot protestantse kerk

11. In de Christadelphian Ecclesia Brussel-Leuven liggen enkele manifesten op tafel ter discussie.
    Begonnen werd met de oorzaken te zoeken van het verval in de Katholieke zo wel als in de Protestantse Kerken in de Benelux. Eveneens wordt onder de loep genomen wat de ‘ontooptden’ uit Vlaanderen nog wensen te doen. Hebben zij hun geloof helemaal vaarwel gezegd of hebben zij enkel de deur gesloten voor de Rooms Katholieke Kerk en zijn ze nog bereid om actief aan geloofsbeleving te doen?
    Er wordt geopend met de zaak die in België het vuur in het kruitvat legde en goed tegen vele schenen stampte.
    Lees er meer over in: Manifests for believers #1 Sex abuse setting fire to the powder