Mogelijkheid tot wereldwijde voedselcrisis

Zou het kunnen dat wij ons toch ernstig zorgen moeten baren voor een mogelijk onheil in de voorziening van voedsel wereldwijd?

De Voedselparadox

Volgens Jan Douwe van der Ploeg, hoogleraar Rurale Sociologie aan de Landbouwuniversiteit van Wageningen staan we nu aan het begin van de derde, wereldwijde landbouwcrisis. De voorgaande twee grote voedselcrises waren deze van 1880 en 1930.

De crisis van 1880 had vooral te maken met de massale import van goedkope bulkproducten als graan naar Europa. Dat zorgde voor allerlei verdringingseffecten. Een groot deel van Europa schakelde toen over op de productie van hoogwaardige producten als vlees- en tuinbouwproducten.
De crisis van 1930 had vooral te maken met wegvallende koopkracht. Het antwoord daarop was de ontwikkeling van landbouwpolitiek.

In Europa werden de landbouwers en veeboeren eerst beschermd en verzekerd van een inkomen wat hen er echter toe aanzetten om te profiteren van zekere overproducties en de daar aan gelegen subsidies, zowel voor het produceren als voor het niet kunnen verkopen op de veilingen.

Deze steun bracht handelsverstorende effecten. In de ontwikkelingslanden ondervinden zij daar het meeste last omdat de steun prijsverlagend werkt in hun eigen regio waardoor de plaatselijke bevolking onvoldoende verloning uit de door hen opgebrachte gewassen kan halen.  De inkomsten van boeren in ontwikkelingslanden dalen, wanneer gesubsidiëerde producten onder de kostprijs op de markt gebracht worden en zodoende boeren uit ontwikkelingslanden uit de markt prijzen.

Door de weersveranderingen en de grotere inname van land voor woning en bedrijfsvoorziening werden de landbouwgronden alsmaar kleiner en volgden magere oogsten over de gehele wereld zich maar op terwijl kleinere voedselvoorraden niet konden voldoen op de grotere vraag naar voedsel in Azië.
Hierbij moesten de voedselverbouwers ook kampen met de stijgende productiekost door stijging van de olieprijs en stijgend gebruik van biobrandstof.

De lucratieve bedoening rond biobrandstof deed speculanten watertanden en de alsmaar goedkopere landbouwgronden opkopen, doordat vele boeren het niet meer zagen zitten en de pij aan Maarten gaven.

Ondertussen kwam er een hele verandering in de wereldeconomie waarbij de mensen meer aandacht begonnen te schenken aan allerlei gadgets die bepaalde grondstoffen moesten hebben die slechts op beperkte plaatsen konden gevonden worden en waarbij die gronden ook moesten opgeofferd worden voor de ontginning van die stoffen door kleine kinderen.

In 2007 werd er al jaarlijks 100 miljoen ton graan gebruikt voor het produceren van brandstof terwijl de totale graanproductie in dat jaar slechts om en nabij de 2000 miljoen ton was. een veel te groot onevenwicht dat enkel kon resulteren in grote graan te korten voor voeding op meerdere plaatsen.
Het in 2007 uitgebrachte tweede rapport van de VN-organisatie IPCC stelde dat door de opwarming van de Aarde een derde van de dieren en planten kunnen uitsterven en dat veel landen, met name de arme, met grote milieuproblemen (droogtes, overstromingen, hittegolven, water– en voedseltekorten) te maken zullen krijgen. Maar het nam tot 17 april eer de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties uiteindelijk op initiatief van het Verenigd Koninkrijk voor het eerst bezig ging bezig houden met de klimaatverandering omdat zij bang was dat hierdoor in de toekomst internationale geweldsconflicten zouden kunnen ontstaan.

Door de klimaatsverandering trad er ook meer landdegradatie op en ging het vermogen van bodem en grond om gezond voedsel, gewassen, zoet water, brandhout (natuurlijke hulpbronnen) te produceren naar beneden.

Door de verhoogde bijkomende luxe voedselvoorziening, producten die men eigenlijk niet nodig heeft in een bepaalde steek en het meer eten dan nodig gaan veel voedselverbruikers voorbij aan de draagkracht van de Aarde. Door het overmatig voedsel gebruik in bepaalde streken en het onnodig wereldwijd transporteren van bederfbare waren is het vermogen van het systeem Aarde om biologische soorten te kunnen voorzien in hun bestaan bedreigt. Wij moeten onder ogen zien dat indien wij zo verder blijven gaan die moeder aarde niet meer in staat zal zijn om ervoor te zorgen dat de leefomgeving de mensen op een lange termijn kan voorzien van een habitat, voldoende voedsel, water en andere levensbehoeften. Ook het vermogen om de door de verplaatsing van die belangrijke grondstoffen meebrengende vervuilende stoffen te absorberen is zeer beperkt en zal nog verder bijdragen aan de toenemende opwarming van de arde.

In 2007 en 2008 vond een wereldwijde voedselcrisis plaats, die leidde tot een wereldwijde crisis, politieke en economische instabiliteit en sociale onrust in zowel minder ontwikkelde als ontwikkelde landen, maar dat zou dan maar de voorbode geweest zijn voor een veel ernstigere en ware voedselcrisis over de gehele wereld.

Ook al krijgen wij op de televisie, zoals gisteren te horen dat er een overschot aan eieren is in België met zulk lage prijzen dat de eierboeren verlies maken met hun productie doordat zij enorm lage prijzen krijgen terwijl de consument toch nog hoge prijzen blijft betalen. Klaarblijkelijk blijft het geld plakken aan de verkeerde handen.

Het zijn die voedselprijzen die blijven stijgen maar grotendeels doordat in 2007-2008 er zogezegd economisch goede tijden waren die de vraag naar voedsel deden toenemen. Grote boosdoener van de stijgende prijs was echter de vraag naar biobrandstoffen als gevolg van de hoge olieprijs. Hier bleek wat eerst zo goed te zijn voor het milieu een dooddoener te worden voor dat milieu. Want wij moeten vaststellen dat op verscheidene plaatsen in de wereld boeren hun landbouwgewassen gaan inruilen voor het meer winstgevende gewas om biobrandstof te produceren.

Biobrandstof van bijvoorbeeld koolzaad of palmen, moet de CO2-uitstoot van benzine of diesel tegengaan. ,,Maar de nieuwste wetenschappelijke inzichten tonen dat biobrandstof helemaal niet zo efficiënt is om broeikasgas CO2 te beperken”, stelt PvdA‘ster Dorette Corbey. ,,Voor de teelt en de productie is zelfs veel CO2 nodig.” Corbey wil versneld werken aan de volgende generaties biobrandstoffen, gemaakt van afval en algen.

Het Europees Parlement stemt eind dit jaar over de plannen voor biobrandstof en andere energiedoelen voor 2020. Corbey is daarbij door de 786 Europarlementsleden belast om een standpunt te vormen over brandstofkwaliteit. Ze schreef haar brief samen met Luxemburger Claude Turmes en Zweed Anders Wijkman, die samen een mening over hernieuwbare energie moeten opstellen voor het EU-parlement.

,,Als de Europese Commissie antwoordt dat ze niet wil tornen aan het doel van 10 procent biobrandstof in 2020, dan moet de Commissie maar eens aangeven waar die biobrandstof vandaan moet komen: Uit Europa of erbuiten”, zegt Corbey.

De vele teelt van koolzaad, graan en palmen voor brandstof kan immers leiden tot een voedselcrisis in arme landen. Hoewel PvdA’ster Corbey ook andere oorzaken ziet. ,De hoge voedselprijzen komen ook door de grote vraag naar voeding in Azië, mislukte oogsten en het wegvallen van EU-exportsubsidies”, stelt Corbey.

De akkers die voor de productie van biobrandstof werden gebruikt, konden uiteraard niet worden ingezet voor de verbouw van voedsel. Die verbouwing had dan de vorige jaren te kampen met de wisselende weersgestgeldheden die duidelijk aankondigen dat er met ons klimaat iets aan de hand is waar wij ons beter zorgen om maken.

In 2010 schoot de voedselprijs echter omhoog na aanhoudende droogte en door grote branden in Rusland en Oekraïne. En ook nu is droogte weer de boosdoener. Deze keer gaat het om een gebrek aan regen in de Verenigde Staten. Dat land is deze zomer getroffen door de ergste droogte in ruim vijftig jaar. Zo’n 60 procent van de VS kampt met een tekort aan regenwater.

Daarnaast is er de alsmaar stijgende vraag naar een meer gevarieerd dieet (met name vlees) van de inwoners van Azië, terwijl de Amerikanen en de West Europeanen verder grotere porties vlees tot zich willen nemen, niet in acht nemend dat voor een normale portie vlees er zeven monden gevoed kunnen worden. Maar hun consumptie gaat soms tot de inname van tien porties gewassen in één stuk vlees voor één persoon. De hele barbeque rage in België heeft er ook niet toe bijgedragen dat er een betere verdeling zou komen in het gevarieerd dieet.

Ook al mag er op dit moment opnieuw sprake zijn van een massale import van goedkope landbouwproducten gaat het niet zoals vroeger alleen om goedkope bulkproducten, maar ook om hoogwaardige producten, die hier op de markt gebracht worden. Bijvoorbeeld asperges uit Peru, rundvlees uit Brazilië, kippenvlees uit Thailand, bloemen uit Kenia en melk uit de Oekraïne. Wat vroeger een verdediging vormde voor de Europese landbouw – hoogwaardige producten – komt nu als goedkope import hier binnen.  dit terwijl onze boeren hun degelijke producten dan weer niet kunnen slijten of uitwegen kunnen vinden in China waar de Belgische waar dan weer aan een degelijke prijs, maar niet voor de produceerder, aan de man worden gebracht ten koste van een zware ecologisch voetafdruk.

In de wereldmarkt ziet men dat er met de specificiteit van velden, dieren, mensen en de geografie weinig rekening wordt gehouden.

“De huidige imperia zijn bij uitstek onduurzaam. Het overal opleggen van eendere regels, waaraan lokaal moet worden voldaan: dat schakelt de eigen verantwoordelijkheid van mensen voor een belangrijk deel uit. Het tast ook het vermogen aan om de eigen situatie te verbeteren. Maar dat doet er niet toe. De macht van een imperium moet er juist toe leiden, dat zoveel mogelijk producenten en consumenten afhankelijk zijn van het imperium en zich daarnaar gedragen.” zegt  Jan Douwe van der Ploeg.

Hij noemt die voedselimperia die zich meer en meer op de voorgrond werken in zijn boek “De Voedselparadox” ‘vampieren’. Graag raad ik u  aan om zijn verduidelijking hieromtrent te lezen in het interview dat PALA met hem had.

Daarin merkt hij ook op dat de boer een zowat vergeten instrument wordt.

In de debatten over de wereldvoedselsituatie en eventuele voedseltekorten valt niet één keer het woord boer. De debatten gaan niet over de boer, die het voedsel zou moeten produceren. We hebben een abstracte, virtuele wereld gecreëerd, waarmee het onderwerp voor onszelf en in de discussies en het politieke betoog hanteerbaar lijkt. Maar een aantal essentiële punten – fricties, pijnlijke punten, dwarse visies – zijn uit het beeld weggepoetst.

+

Het boek: De voedselparadox
Uitgever Stichting WereldDelen
Paperback 196 pag.
Prijs 14,95

Verspreiding in België: uitgeverij@epo.be
www.epo.be

In dit boek nemen 14 filosofen, economen, wetenschappers en veldwerkers de lezer mee naar de ondoorzichtige wereld van De Voedselparadox.
De wereld waarin zowel sprake is van grootschalige honger als van (meer dan) genoeg voedsel voor zelfs een groeiende wereldbevolking.

De Voedselparadox legt de belangrijkste gebreken bloot van de hedendaagse marktgeoriënteerde ‘ieder voor zich’-samenleving, die ‘de economie’ en ‘de markt’ centraal stelt en waarin mensen in feite veroordeeld zijn tot kritiekloos ‘meedoen’. Een wereld, waarin uitsluiting en afwenteling deel uitmaken van het heersende economische en politieke systeem, dat de rekening eenzijdig legt op het bordje van de op afstand geplaatste en langs de zijlijn staande belastingbetaler en die ten koste gaat van de allerarmsten, toekomstige generaties en de leefbaarheid op de planeet.

De Voedselparadox schetst ook contouren van een andere wereld: de wereld waarin ménsen ertoe doen en de dominantie van markten verleden tijd is. Een wereld waarin de relatie tussen mensen rust op een uniek stelsel van mensenrechten dat er in feite al langere tijd is. Waarin voedsel voor mensen voorrang heeft op voedsel voor grootschalige veeteelt en biobrandstoffen en massale voedselverspilling wordt tegengegaan. Een wereld waarin meer aandacht is voor toegang tot land en voedsel voor de allerarmsten, de ontwikkeling van lokale voedselvoorzieningen en gemeenschapszin.

Een andere wereld is mogelijk! Dat is de boodschap van tal van maatschappelijke organisaties die zich niet herkennen in het huidige marktdenken dat de koers van veel regeringen bepaalt.
De boodschap van dit boek gaat nog een stapje verder: een andere wereld, ze is er al. Ze moet alleen nog ontdekt en omarmd worden.

Lees het volledige interview “Begin van derde, wereldwijde voedselcrisis” – klik hier

+

Aansluitend kan u ook vinden:

Hongerwapen

Democratische ondergang

Weet dat die tyd van einde van alles is naby

Tekenen der Laatste Dagen

De nacht is ver gevorderd 9 Studie 2 Schrik of troost 5 Menselijke politiek of Gods hand

Niet elk religieus geweld is religieus

‘Onzekerheid. Over leven in de risicomaatschappij’

‘Een kijkje in de spiegel van de risicomaatschappij.’ (interview in WereldDelen nr. 42)

Nieuw boek: de voedselparadox

plunder by trade als een sterretje, dat vroeg of laat de ruit doet barsten*

++

Please also do find:

EU climate and energy policy
“2030 is the next crucial milestone for EU climate and energy policy and it is important that we ensure ambitious and coherent targets for greenhouse gas reductions, renewables and energy savings. The EU should not repeat the mistake made with the lack of ambition in its 2020 greenhouse gas reduction target, as this has undermined the effectiveness of overall climate policy and left key instruments like the emissions trading scheme teetering on the brink. The threat of a rapidly changing climate to our wellbeing, natural resources and food supplies is too serious for Europe to continue its business-as-usual path. We therefore need an ambitious, binding 2030 greenhouse gas reduction target.

Environnement Le Parlement européen met à jour la directive sur les études d’impact
La commission environnement du Parlement européen s’est prononcée aujourd’hui sur la révision de la directive européenne sur les études d’impact environnemental des projets publics et privés. Ce vote fait suite à la proposition de révision de la Commission européenne visant à mettre à jour la directive au vu des lacunes existantes (sur l’exploration des gaz de schiste notamment) et des nombreux problèmes de mise en œuvre dans les États membres. 

Biofuels to Keep Global Grain Prices High – Toepfer
“As simultaneously demand for food and animal feed continues to rise, above all in rapidly developing countries including China and India, all market participants, especially processing companies, must prepare themselves for a long phase of relatively high prices for agricultural commodities,” Toepfer said in a statement on its annual results.
+++

 

Related articles

• Hoe te Internationalisering risico’s te overwinnen (slideshare.net)
• Dingen om te overwegen in het kopen van gebruikte auto (slideshare.net)
• Daily Obsession: Crisis is opportunity? (goldeneaglefeather.wordpress.com)