Waar zijn de klauwende Vlaamse Leeuwen gebleven 2 Mondgesnoerde Vlamingen

Nederlandstalige Gewest

Verdeling van het Frankische Rijk bij het Verdrag van Verdun (843):
██ Karel de Kale (West-Francië) ██ Lotharius I (Midden-Francië) ██ Lodewijk de Duitser (Oost-Francië)

██ Karel de Kale (West-Francië)

██ Lotharius I (Midden-Francië)

██ Lodewijk de Duitser (Oost-Francië)

Van 862 tot 1795 mocht er een gebied zijn dat als enig Nederlandstalig gewest door het Verdrag van Verdun (augustus 843) tot West-Francië mocht behoren. Naast het Franse Kroon-Vlaanderen was er echter ook Rijks-Vlaanderen. De rivieren de Schelde, Maas, Saône en Rhône vormden de rijksgrens tussen Lotharingen en het Franse koninkrijk. De Rijn vormde de grens tussen Lotharingen en het Duitse rijk.

Ontwikkelde Unie

Het uit het Middenrijk ontstane Nederland, België, Luxemburg, Elzas-Lotharingen, Zwitserland en Italië zouden later zich weer verenigd moeten kunnen voelen in de Europese Unie.

Boven de Alpen kon men eeuwenlang een van de meest economisch- en cultureel ontwikkelde gebieden van Europa vinden waarvan men nu nog over de gehele wereld de sporen van vindt. er woonden wetenschappers, taalkundigen, vakmannen en artiesten wiens vaardigheden her en der werden gewaardeerd en geprezen. Lange tijd konden Brugge en Gent zich qua omvang met Londen en Parijs meten. Spijtig genoeg was het gebied ook aantrekkelijk voor meerdere machtsliefhebbers die hun ogen maar al te graag op dat ‘Lage Land’ richtten. De Vlaamse vlakten waren het geliefde doelwit om de strijd te beslechten.

Keuze voor Onafhankelijke koers

Vlaanderen mocht dan wel een speciale status binnen het Franse koninkrijk hebben, het verkoos eigenlijk een onafhankelijke koers te varen, wat haar lukte onder graaf Boudewijn II of Boudewijn de Kale, van 879 tot 918 graaf van Vlaanderen en van 896 tot 918 graaf van Boulogne. Door de wolhandel hing het economisch veel meer af van de handel met Engeland. Het feodale systeem was al lang ondermijnd sinds de opkomst van de macht van de drie grote Vlaamse steden Brugge, Gent en Ieper.

Dat Vlaanderen de kant van Engeland koos (bekrachtigd door een verdrag uit 7 januari 1297) was een doorn in het oog van Frankrijk dat daarop Vlaanderen binnenviel . Een voor een vielen de Vlaamse steden in Franse handen. Eduard I van Engeland zond hulptroepen, maar trok zich in maart 1298 uit Vlaanderen terug nadat hij, ondanks een verdrag met graaf Gwijde van Dampierre, opnieuw vrede had gesloten met de Franse koning.

Franse landvoogdij, leliaards, liebaards en klauwaerts

Op 6 januari 1300 kon het kleine verslagen Vlaamse leger niets anders dan een wapenstilstand ondertekenen en werden zij onder de Franse landvoogd, Jacques de Châtillon geplaatst. De hoge belastingen werd afgeschaft maar dit was echter vooral in het voordeel van de patriciërs (vooral Fransgezinde leliaards) en niet zozeer van de ambachten en volksklasse, de liebaards, later ook klauwaerts genoemd, aanhangers van de graaf.

Men wilde de Franse invloed afweren maar stootte op de tegenstand van de koningsgezinde leliaards, naar het symbool van de Franse kroon, de lelie. De leliaard ijverden voor de (weder)opname van het graafschap in het Franse kroondomein.

Brugse metten, Schild en vriend en oproep tot mobilisatie

Brugse Metten 1302

Met haar op hun tanden verzochten de liebaards diegenen die zij tegen kwamen het sjibbolet des gilden vriend uit te spreken. Dit was moeilijk voor de Fransen, waarbij deze het lieten klinken als scilt ende vrient, waaraan de Bruggelingen tijdens een nachtelijke verrassingsaanval, op vrijdag 18 mei 1302 diegenen konden erkennen welke voor de Franse taal en heerser kozen.  en de zodoende was het duidelijk wie men mocht doden en wie niet.
Mits de verzetsdaad ook de bevrijding moest brengen en op een vrijdag plaatsgreep noemden de Bruggelingen deze dag “Goede Vrijdag”, al was Pasen reeds lang voorbij. Pas veel later werd de naam “Brugse Metten” gegeven aan deze gebeurtenissen, in analogie met de “Siciliaanse Vespers“, een gelijkaardige opstand op Sicilië in 1282.

Guldensporenslag

De laffe nachtelijke aanval op zijn soldaten was voor Filips IV een nog veel zwaardere belediging dan de opstand tegen zijn gezag. De koning moest zich wreken, de Bruggelingen – die nu niets meer te verliezen hadden – kozen voor de totale mobilisatie. Willem van Gulik, een kleinzoon van Gwijde van Dampierre, en Gwijde van Namen, een zoon, organiseerden het verzet.

Het zou een dag worden die de Vlamingen onafhankelijk zou brengen. Daarom zou hij later ook als regionale feestdag gekozen worden.  2500 man adellijke cavalerie, 1000 kruisboogschutters, 2000 piekeniers en 3000 andere soldaten, in totaal zo’n 8500 man, onder de leiding van Robert II van Artois of Artesië, stonden op 11 juli 1302 in de buurt van Kortrijk tegenover een 3000 soldaten uit Brugge, onder leiding van Willem van Gulik, bijgestaan door Hendrik van Lontzen, 2500 van het Brugse ommeland, geleid door Gwijde van Namen, zoon van Gwijde van Dampierre, 500 uit Ieper, onder leiding van Phillipus Baelde en Pieter van Belle,  en 2500 uit Oost-Vlaanderen, onder andere van Oudenaarde en Aalst en 700 uit Gent, geleid door Jan Borluut. In totaal 9000 man, van wie slechts 400 edelen en waarvan vermoedelijk slechts 350 ridders te paard.*

Guldensporenslag overwinningstocht

Hoewel er 350 Vlaamse ruiters waren (waarvan een aantal geleverd werden door Jan I van Namen, zoon van Gwijde van Dampierre, en enkele ingehuurde ridders uit de Maaskant en de Rijnstreek), vochten alle Vlaamse strijders te voet. Zelfs Willem van Gulik en Gwijde van Namen stegen van hun paard af, namen een goedendag en een piek en stelden zich op tussen hun krijgers. Enkel Jan van Renesse overschouwde vanop zijn paard het strijdgewoel van uit de achterhoede.

De Franse ruiters op hun stilstaand paard konden zich met hun zwaard niet verdedigen tegen het Vlaams voetvolk met hun lange pieken. Ze werden een na een afgemaakt.

De Vlamingen wonnen de strijd. Zij achtervolgden het vluchtende Franse voetvolk en de overgebleven ridders. De enkele Brabantse ridders, die onder de opstandige Godebaart aan de zijde van de Fransen hadden meegevochten, probeerden nog hun leven te redden door te roepen “Vlaanderen ende Leu” (Vlaanderen de Leeuw), maar Gwijde van Namen beval ze allen te doden. Hun lijken werden verminkt.

De volgende dag vonden de Vlamingen 500 vergulde sporen. Aan deze sporen dankt de slag zijn (moderne) naam, de Guldensporenslag.

Dag van wraak voor het kort houden

Voor vele Vlamingen was het dé dag van wraak. Boeren die zwaar geleden hadden onder de plundertochten van het Frans leger in 1297-1300; ridders, in het bijzonder Gwijde van Namen, met gevangen familieleden; Willem van Gulik wiens oudere broer gesneuveld was in 1297 nabij Veurne bij gevechten tussen het Engels leger en de Fransen onder leiding van Robert van Artois.

Kaart van de Zeventien Provinciën met in rood een latere staatsgrens tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden

De Nederlandse gewesten met haar zeventien provinciën van de Habsburgse Nederlanden (1543 tot 1585) kregen er genoeg van door hun landsheer, de Spaans-Habsburgse koning Filips II kortgewiekt te worden. De opstand leidde uiteindelijk met de Val van Antwerpen die officieel bekrachtigd werd met de Vrede van Münster. Er kwam een grens waardoor de Zeventien Provinciën werd opgesplitst in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden of Noordelijke Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden.

Vlaams verval en rede voor geloof

Met de Tachtigjarige Oorlog trad eerst langzaam, maar een steeds dieper verval in. Niet alleen was er grote schade aangericht, maar ook emigreerde een groot deel van de protestantse elite naar Holland en Zeeland.

Tijdens de Spaanse Nederlanden (of Habsburgse Nederlanden van 1556 tot aan 1715) liet koning Filips II van Spanje de protestanten hard aanpakken. Die protestanten hadden nog haar op hun tanden en durfden hun mond open doen. In 1566 werd in het dorp Zemst aan de Zenne, een hagenpreek gehouden. Vandaar bedreigden de protestanten de katholieke status quo in zowel Mechelen, Vilvoorde als Brussel. In Steënvoorde of Steenvoorde ontstond op 10 augustus 1566 op het einde van een bedevaart van Hondschote naar het Sint-Laurensklooster in Steenvoorde, de beeldenstorm ontstond.

Vernieling van Onze-Lieve-Vrouwekathedraal te Antwerpen
op 20 augustus 1566. (gravure gemaakt door Frans Hogenberg)

De gelovigen in één God waarvan geen beelden mogen gemaakt worden en Die er op staat dat men niet neerknielt voor enig beeld om dingen af te smeken werd hardhandig hun mond gesnoerd. Velen die zich verzetten tegen de Katholieke Kerk met haar Drievuldigheidsleer werden op de brandstapel voor goed het zwijgen opgelegd. Maar de zuivere leer van het Ware Geloof voor God aanvaardbaar, kon niet tot zwijgen gebracht worden en vandaag zijn er nog steeds Broeders in Christus in Vlaanderen, die zich houden aan de Ene Ware God.

Het was niet enkel de onenigheid betreffende het geloof dat het volk toen in opstand bracht. Ook anders gelovigen dan de Calvinisten, Ana-Baptisten of Doopsgezinden en andere gelovigen in slechts één God, grepen een kans om zich tegen de overheersende machtsheren van kerk en staat te verzetten. Zoals vandaag, waren er ook een pak mensen die niet zo veel aandacht schonken aan geloof, maar voor de middenklasse was het verzet tegen de Katholieke Kerk van die geloofsgroepen een uitgemeten kans om zich ook te ontworstelen aan het oude gezag.

Vlaanderen kreeg zwaar te lijden onder de Devolutieoorlog en de Spaanse Successieoorlog, waardoor veel Vlaams gebied definitief verloren ging aan Frankrijk. Aan het einde van deze periode was er niets meer over van de vooraanstaande positie die Vlaanderen gedurende eeuwen in Europa had gespeeld.

Werkende confederatie in Vlaamse gebieden

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ook de Verenigde Provinciën genoemd mocht tussen 1588 en 1795 een geslaagde confederatie zijn met trekken van een defensieverbond en een douane-unie. Opmerkelijk in de kleine republiek van maximaal 2,5 miljoen inwoners was het succes van de Nederlandse wereldhandel via de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en West-Indische Compagnie (WIC) en die op de Oostzee, de grote militaire successen tegenover ogenschijnlijk veel sterkere landen als Spanje en Engeland, de enorme vloot – met 2000 schepen groter dan die van Engeland en Frankrijk samen – en de bloei van kunsten (Rembrandt en vele anderen) en wetenschappen (onder andere Hugo de Groot), gepaard gaande met voor die tijd relatief grote geestelijke vrijheid.

Onder Maurits van Oranje werd een groot aantal steden veroverd welke grote schade toe bracht aan het Spaanse prestige in de noordelijke Nederlanden. Dit militaire succes was alleen mogelijk door de samenwerking met de bekwame Hollandse landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt, die in staat was steun te krijgen van de doorgaans verdeelde Staten-Generaal.

Verschroeiing van Vlaanderen

Lodewijk XIV van Frankrijk die zijn grondgebied wenste uit te breiden en van Frankrijk een handels- en koloniale grootmacht te maken, vergelijkbaar met Engeland en de Republiek.  Hij paste er vanaf 1673 de tactiek van de verschroeide aarde toe. Hij kon de Hollandse Oorlog afsluiten met de verovering en annexatie van het hele zuiden van Vlaanderen, dat zo bekend werd als Zuid-Vlaanderen of Frans-Vlaanderen en de Caraiben Deze situatie werd in 1678 geformaliseerd (Vrede van Nijmegen).

Een Engels-Nederlands blok was echter ontstaan dat tijdens de Negenjarige Oorlog (1688-1697) en de Spaanse Successieoorlog (1701-1714) zeer succesvol zou zijn in haar strijd tegen Frans bewind.

Financieel uitgeput met een enorme staatsschuld kwam er een eind aan een Gouden Eeuw. Door de tactiek van de verschroeide aarde en de uitputtingsslag was Vlaanderen  weer eens de mond gesnoerd.

Vanaf 1675 was in Vlaanderen geen noemenswaardige industrie en stedelijk leven meer. Vlaanderen ruraliseerde en dook de dieptes van zijn drie Duistere Eeuwen in (1640-1960). Het enige lichtpunt was dat de diplomatieke isolering van Frankrijk, Lodewijk XIV voor de Nederlanden minder gevaarlijk maakte.

+

* Er zijn ten minste vijftien eigentijdse kronieken bekend die deze veldslag beschrijven, waarbij er belangrijke verschillen zijn naargelang de Vlaamse of de Franse versie. Sommige verhalen, bijvoorbeeld De leeuw van Vlaanderen van Hendrik Conscience, vertellen over 60 000 Fransen en 32 000 Vlamingen.

Vervolg van: Waar zijn de klauwende Vlaamse Leeuwen gebleven 1 Voetbalfans

Vervolg:

Waar zijn de klauwende Vlaamse Leeuwen gebleven 3 Blokkerende Walen

++

Aanvullende lectuur:

1. Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #12 Anabaptisten
2. Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #13 Hutterieten of Hutteriaanse Broeders, Boheemse Broeders en Broederschap van eenheid
3. Geloof in slechts één God

alsook:

1. FC De Kampioenen in de Wetstraat – Carl Devos
2. “Elke twee uur zonder regering gaat er een job verloren”
3. Brugse metten
4. Kortrijk 1302
5. Lezing 1302: tussen werkelijkheid en mythe, tussen symbool en identiteit
6. Conflicten tussen Vlaanderen en Frankrijk: Guldensporenslag

+++

Related articles

• Eurocrsis: economische of sociologische oorzaak? #dtv (vanderlubben.wordpress.com)
  Paul Krugman zocht in september 2011 een verklaring voor de ellende waar Europa zich in bevond. En hij kwam er (nog) niet helemaal uit:

“I haven’t developed a full theory of the sociology [curs SL] going on here. But these organizations should be doing some agonized soul-searching, asking how they got it so wrong while posing as high priests of economic expertise.”

Krugman bedoelt de ECB, de OECD en de BIS – Bank for International Settlements. Krugman werpt – wanneer niet? – een interessante vraag op die tot op heden onderbelicht is gebleven: heeft de crisis een economische of een sociologische oorzaak?

• N-VA in pole-position, Vlaams Belang whipped (deredactie.be)
  The N-VA (photo: Bart De Wever) is making giant leaps forward compared to the last Flemish regional elections in 2009. Their breakthrough came one year later, in 2010 federal elections, when they had just over 28 percent of the votes. An overall score of 30 percent is now lifting them comfortably over their 2010 result.
• Elections2014: The break-down (flanderstoday.eu)
  Twenty-three years after “Black Sunday”, when Vlaams Belang positioned itself as an important political force, the far right has lost most of its appeal to N-VA. It lost nine federal seats yesterday and 15 in the Flemish Parliament. “Vlaams Belang is not dead yet, we will be back,” commented president Gerolf Annemans. Vlaams Belang’s defeat is a dream come true for De Wever.
• Elections put N-VA in the driving seat (flanderstoday.eu)
  There are 124 seats in the Flemish Parliament, and 62 required to form a majority. The result leaves N-VA in a position to form a coalition with CD&V alone (70 seats). At the same time, however, CD&V could form a smaller majority with SP.A and Open VLD (64 seats).
  +
  N-VA is now the largest party in the country with 34 seats in the federal parliament, ousting Elio Di Rupo’s PS on 24 seats.At the federal level, the Flemish parties have 87 seats to divide among them; N-VA 34, CD&V 18, Open VLD 14, SP.A 12, Groen six and Vlaams Belang three. Here again, N-VA and CD&V would be capable of forming a Flemish majority with 52 seats compared to the 44 needed. The three traditional parties, CD&V, Open VLD and SP.A, would also be able to make up a very slim majority of 45 seats.
• Prime Minister Di Rupo an Italian perseverance (marcusampe.wordpress.com)
  Embarking on adult life, Mr Di Rupo left behind his Catholic upbringing, and described himself in the 2008 interview as an “atheist, rationalist and free mason”.
  +
  35 years in politics have demonstrated Mr Di Rupo’s “patience, charisma and good leadership qualities”.“He takes a lot of time to listen to everyone and thus has many strategies for finding compromises, and he has good contacts across the political spectrum.”